Benimle görüşmeye gelen çoğu kişi “diyet listesi istiyorum” diye başlıyor, ama birkaç hafta sonra dönüp aynı noktaya geliyor:
Sorun liste değil. Sorun düzen.
Daha doğrusu, düzenin arkasındaki görünmeyen davranış mekanizmaları.

Bunu kabul etmek kolay değil. Çünkü listeye sıkıca tutunmak, kendi payımıza düşen sorumluluğu görmemekten daha konforlu.
Ama gerçek şu: Yeme davranışın bozuluyorsa, sadece tabakta değil zihinde de bir şeyler aksıyor.

Bugün sana, danışanlarımla çalışırken en sık tespit ettiğim 5 görünmez mekanizmayı anlatacağım.

1) “Doğru zamanda değil, boşlukta yemek”

Birçok kişi acıkınca yemiyor; boş hissedince yiyor.
Yani işlevi “doymak” olmayan bir davranışa, doygunluk kuralları uygulamaya çalışıyor.
Bu noktada liste değil, ihtiyaç sinyalini ayırt etmek gerekiyor:

• Açlık mı?
• Rahatsızlık mı?
• Kaçma ihtiyacı mı?

Bu ayrım yapılmadıkça hiçbir plan sürdürülebilir hale gelmiyor.

2) “Duyguyu yönetmek yerine yemeği yönetmeye çalışmak”

Kontrolü yiyecekte arayanın, aslında kontrolünü kaybettiği alan duygu.
Kişi öfkeyi, suçluluğu, hayal kırıklığını, korkuyu bastıramadığında; davranış bedeni yönetmeye yöneliyor.
Sonuç: duygusunu yiyen kişi, yiyeceğini yönetemez.

Bu basit, ama çoğumuzun kabul etmek istemediği bir gerçek.

3) “Kaçınma davranışı: Kontrol kaybının tohumu”

Tatlıyı tamamen hayatından çıkaran kişi, tatlıyı özgür bırakmaz; zihninde büyütür.
Kaçınma strateji değil, ertelemedir.
Ve ertelenen her dürtü birikir, sonunda taşar.
Bunu “irade zayıflığı” sanıyoruz, değil.
Bu bir davranış döngüsü.

4) “Beden sinyallerini okumadan performans beklemek”

Açlık-tokluk ölçeğini bilmeyen birinin, kendi yeme hızını veya porsiyonunu yönetmeye çalışması;
haritasız birine “doğru yoldan git” demeye benziyor.
Önce sinyali tanımlamak gerekiyor.
Sonra davranışı.
En son yemek planını.

Sıra burada.
Bu yüzden danışanlarıma ilk haftalarda liste değil, farkındalık zemini veriyorum.

5) “Plan yapıp sistem kurmamak”

Plan = Ne yiyeceğim?
Sistem = Ne olursa dağılıyorum? Nerede tökezliyorum? Alternatifim ne?

Plan herkeste var.
Sistem neredeyse hiç kimsede yok.
Bu yüzden başa dönülüyor.

Peki ben bunu danışanlarla nasıl çalışıyorum?

İlk 2 haftada üç adım:

1. Yeme davranışı haritalama – Açlık, duygu, tetikleyici, kaçınma alanı.
2. Minimum müdahale prensibi – Listeyi değil, davranış döngüsünü düzeltmek.
3. Kriz planı – “Ne olursa bozuyorum?” sorusuna önceden yanıt.

Eğer kendine dürüst olmak istiyorsan şunu sor:

Benim sorunum liste eksikliği mi, yoksa kendimden kaçınmam mı?

Bu soruya verdiğin yanıt, sürecin yönünü değiştirir.